A.
Teks Hadis, Terjemahan, dan Jalur Sanad
Sumber :Ibnu Majah
Kitab :Adzan dan sunah yang ada di
dalamnya
Bab :Apa yang diucapkan jika
muadzin mengumandangkan adzan
No. Hadist :710
حَدَّثَنَا أَبُو
إِسْحَقَ الشَّافِعِيُّ إِبْرَاهِيمُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ الْعَبَّاسِ
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ رَجَاءٍ الْمَكِّيُّ عَنْ عَبَّادِ بْنِ
إِسْحَقَ عَنْ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا أَذَّنَ الْمُؤَذِّنُ فَقُولُوا مِثْلَ قَوْلِهِ
(سنن ابن ماجه)
Artinya:
Telah
menceritakan kepada kami Abu Ishaq As-Syafi'i Ibrahim bin Muhammad
bin Al-'Abbas telah menceritakan kepada kami Abdullah bin Raja` Al-Makki
dari 'Abbad bin Ishaq dari Ibnu Syihab dari Sa'id bin Al-Musayyab
dari Abu Hurairah ia berkata: Rasulullah shallallahu 'alaihi wasallam
bersabda: "Apabila seorang muadzin mengumandangkan adzan maka ucapkanlah
seperti ucapannya."[1]
Untuk melihat keshahihan sebuah hadis,
kaidah ilmu hadis menyatakan bahwa yang pertama kali perlu diteliti adalah
sanadnya. Bila sanadnya dinyatakan shahih, barulah matan-nya bisa
diperhatikan. Bila tidak, maka matannya dipandang tidak shahih lagi. Untuk
menguji keshahihan sanad hadis di atas, berikut ini akan ditelusuri identitas
para perawinya.
Adapun jalur sanadnya adalah:
Nabi Saw.→Abu Hurairah→Sa'id bin Al-Musayyab→Ibnu
Syihab→'Abbad bin Ishaq→ Abdullah bin Raja` Al-Makki→Abu Ishaq As-Syafi'i
Ibrahim bin Muhammad bin Al-'Abbas→Ibn Majjah.[2]
B. Biografi Singkat Para Rawi
1. Abu Hurairah (w.57 H)
Nama lengkapnya adalah Abdurrahman bin
Shakhr, nama julukannya adalah Abu Hurairah dan memiliki nama masyhur Abu
Hurairah ad-Dausi, bertempat tinggal di daerah Yaman, termasuk dalam thabaqah
yang pertama, yaitu seorang shahabat terpandang yang memiliki nasab ad-Dausi
dan al-Yamani, dan beliau wafat tahun 57 H. [3]Dari sumber lain
menyebutkan bahwa nama lengkap beliau iala Abu Hurairah Ad-Dausi al-Yamani,
Sahabat Rasulullah Saw, dan salah satu dari sahabat penghafal hadis. Terdapat
perbedaan yang banyak mengenai namanya dan nama ayahnya. Ada yang mengatakan
namanya Abdurrahman Bin Shakhr, Abdurrahman bin Ghanm, Abdullah bin ’Aidz, Abdullah
bin Amir, Abdullah bin Amr, Sukain bin Dzumah, Sukain bin Hani’, Sukain bin
Tsurmul, Sukain bin Shakhr, Amir bin Abd Syams, Amir bin Umair, Yazid bin
Asyriqah, Abd Nahm, Abd Syams, Ghanm, Ubaid bin Ghanm, ‘Amru bin Amir, Sa’id bin
Harits, dan lain sebagainya.[4]
Hisyam bin Muhammad Kalabi berkata,
namanya adalah Umair bin Amir bin Amir bin Dzay al-Syaray bin Thorif bin ’Iyan
bin Abi So’ib bin Hunayah bin Sa’ad bin Tsa’labah bin Sulaim bin Fahm bin Ghanm
bin Daus bin Udatsan bin Abdullah bin Zahran bin Ka’ab bin Harits bin Ka’ab bin
Abdullah bin Malik bin Malik bin Nashr Azid. Selain itu, khalifah berkata di dalam nasabnya Abu
Hurairah, bahwa Atab sebagai ganti dari nama ’Iyan dan Munbah sebagai ganti
nama Hunayah.[5]
Nama Abu Hurairah pada zaman Jahiliyah
adalah Abdu Syams dan nama kunyahnya adalah Abu al Aswad; Rasulullah Saw
memberi nama Abu Hurairah dengan ‘Abdullah dan memberi nama julukan, yaitu Abu
Hurairah. Dikatakan Abu Hurairah karena beliau suka membawa anak kucing
yang selalu dibawa kemana-mana. Adapun nama ibunya adalah Maimunah binti Shakhr.
[6]
Selain berguru kepada Nabi Saw, ia
juga berguru kepada shahabat-shahabat lain, antara lain Abu Bakar al-Shiddiq, ’Umar
bin Khathab, Al-Fadl bin ’Abbas bin ’Abdul Muthallib, Ubay bin Ka’ab, Usamah
bin Zaid, ’Aisyah, Ka’ab al-Akbar, Nadlroh bin Abi Nadlroh al-Ghifari, Bilal
bin Rabah, dan lain sebagainya. Beberapa orang yang berguru kepadanya antara
lain Ibn Abbas, Ibn Umar, Jabir bin Abdullah bin Amr, Harmalah Maula Usamah,
al-Hasan bin Abi Hasan, Salim bin Abudllah, Sa’id bin al-Musayyab,
Sulaiman bin Yasar, Abul Khubab Sa’id bin Yasar, Mujahid Ibn Sirin, Amir bin Sa’ad bin Abi Waqash, Nafi', Hafs Ibn ’Ashim, Hamid Ibn ’Abdir Rahman
az-Zuhri, Abul Ghaits, Abu Hazim Salman al-Asyja’iyy, Salim, Ikrimah, ’Urwah, ’Atho’, dan
lain-lain. [7]
Menurut
Imam Bukhari banyak perawi yang meriwayatkan hadits dari Abu
Hurairah, kira-kira delapan ratus orang atau lebih dari kalangan ahli ilmu,
sahabat-sahabat Nabi serta tabi’in dan lain-lain. [8] Abu
Hurairah adalah seorang sahabat yang paling dekat dengan Nabi Saw, sehingga
tidak perlu dipersoalkan lagi mengenai keadilan para sahabat atau kredibilitasnya.
2. Sa'id bin Al Musayyab (w. 92 H)
Nama lengkapnya adalah Said bin al-Musayyab
bin Hazan bin Abi Wahab al-Makhzumi al-Quraisy[9] (Said bin Al-Musayyab bin Hazan
bin Abi Wahab bin ‘Amru bin A’id bin Imran bin Makhzum Al-Qurasy Al-Mahzumi
Al-Madani).[10]
Ia lahir pada tahun 17 H, julukannya Abu Muhammad, nama laqab Ibn Abi Wahab dan
memiliki nama masyhur Sa’id bin al-Musayyab al-Quraisy. Said bin Al-Musayyab
dilahirkan saat dua tahun berjalannya khilafah Umar bin Khattab, namun ada yang
mengatakan empat tahun. Ia termasuk dalam thabaqah kedua (tabi’in) yang
ahli dalam bidang fiqh dan merupakan salah satu dari ulama fuqaha besar yang
berpengaruh. Ia merupakan penghulu atau pembesar para tabi’in, tinggal di
Madinah hingga meninggal di sana tahun 92 H ketika berusia 75 tahun, dan memiliki
nasab Quraisy, Makhzumi, dan al-Madani. Ia banyak belajar dari Ubai bin Ka’ab,
Bilal maula (budaknya) Abu Bakar Ash-Shiddiq, Jabir bin ‘Abdillah, Hasan bin
Tsabit, Abi Musa al-Asy’ari, Abu Hurairah, Aisyah, Fatimah, Ummu
Salamah, dan lain-lain. Adapun murid-muridnya antara lain Ismail bin Umayah,
Hasan bin ‘Athiah, Dawud bin ‘Asim bin Urwah bin Mas’ud Asy-Syaqofi, Zaid bin
Aslam, Muhammad bin Muslim bin Syihab az-Zuhri, dan lain-lain.[11]
Terdapat beberapa komentar ulama terhadap
Sa'id bin Al Musayyab, antara lain pendapat Malik bin Anas berkata, "Ikutilah
pendapat Sa'id bin Al-Musayyab karena dialah guru dan pembesar kami", Qotadah berkata "Saya tidak menemukan
seseorang yang lebih pandai dalam masalah halal dan haram dari Sa’id bin Musayyab",
Abu Zur’ah ar-Razi berkata "
seorang imam yang dapat dipercaya", Ahmad
bin Abdullah al-‘Ajali berkata "seorang ahli fiqh yang
sholeh", Ahmad bin Hanbal berkata "tabi’in
paling utama dan tsiqah", Ali bin al-Madini menyatakan "aku tidak tahu di kalangan tabi’in ada orang yang
luas ilmunya daripada dia, menurutku ia tabi’in terbesar", dan
adz-Dzahabi berkata ”Tsiqah Hujjah”, dan lain-lain.[12]
3. Ibn Syihab (w.124 H)
Nama lengkapnya Muhammad bin Muslim bin ‘Ubaidillah
bin ‘Abdillah bin Syihab bin Abdullah bin Al-Harits bin Zuhrah bin Kilab[13] (Muhammad bin Muslim bin ‘Abdillah
bin Syihab bin ‘Abdillah bin Al-Harits bin Zuhrah bin Kitab bin Murrah bin
Ka’ab bin Lu’ay bin Ghalib al-Quraisy az-Zuhri Abu Bakar al-Madani)[14], julukannya Abu Bakar,
nama masyhurnya adalah Muhammad bin Syihab as-Zuhri, dan nama laqabnya adalah
Ibn Syihab. Ia lahir pada tahun 52 H, bertempat tinggal di Syam dan Madinah, meninggal
pada tahun 124 H di Sya’bad ketika berusia 72 tahun, dan memiliki nasab
Quraisy, az-Zuhri, dan al-Madani. Ia termasuk dalam thabaqah keempat
(tabi’ut tabi’in kalangan pertengahan) yang ahli dalam bidang fiqh.[15]
Beberapa orang yang pernah menjadi gurunya
adalah Sa'id bin Al Musayyab, Alqamah bin Waqash, Katsir bin ‘Abas, ‘Ali
bin Al Husain, Urwah bin Az-Zubair, Abu Idris Al-Kaulani, Abdul Malik bin
Marwan, Salim bin Abdullah, Muhammad bin Nu`man bin Basyir, Abu Salamah bin
Abdurrahman, dan yang lainnya. Sedangkan murid-muridnya antara lain Imam Malik,
Al-Layts, Ibnu Abi Dza`ab, Zaid bin Aslam, Yahya bin Sa`id Al-Anshari, Atha` bin
Abi Rabah, Abdurrahman bin Ishaq
(nama alias: 'Abbad bin Ishaq), dan lain-lain.[16]
Terdapat beberapa komentar ulama terhadap
Ibn Syihab, antara lain Al-Laits bin Sa’ad berkata: “Aku belum pernah melihat seorang alimpun yang lebih
mumpuni dari pada Ibn Syihab az-Zuhri”, Ibnu Hajar
al-’Asqalani mengatakan ”faqih hafidz mutqin”, adz-Dzahabi berkata ”seorang
tokoh”, Abu Abdullah al-Hakim berkata ”Tsiqah”, dan lain-lain. [17]
4. 'Abbad bin Ishaq (w.175 H)
Nama lengkapnya Abdurrahman bin Ishaq bin 'Abdullah bin Al-Harits bin Kinanah[18] (Abdurrahman bin Ishaq bin 'Abdullah bin Al-Harits bin Kinanah al-Quraisy al-’Amiriy al-Madani;
Maula Bani Amir bin Luay, ada yang menyebutnya dengan ats-Tsaqafi, ’Abbad bin
Ishaq. Ia saudara laki-laki Hisyam bin Ishaq bin Kinanah).[19] Nama masyhurnya adalah
Abdurrahman bin Ishaq al-’Amiriy, bertempat tinggal di Bashrah dan Madinah, memiliki
nasab Quraisy, ’Amiriy, al-Madani, dan Bashry. Ia termasuk dalam thabaqah keenam
(Tabi'in paling akhir dan tidak jumpa shahabat), dan bermahdzab Qadariyah.[20]
Beberapa orang yang pernah menjadi gurunya
adalah ayahnya Ishaq bin Abdullah bin Harits bin Kinanah, Hasan al-Bashri, Sa’id
bin Ibrahim, Ishaq bin Abdullah bin Abu Talhah,Sa’id al-Maqburi, Shalih bin
Kisan, Abdullah bin Dinar, Muhammad bin ‘Abdillah bin Muslim bin Syihab ibn
az-Zuhri, dan yang lainnya. Sedangkan murid-muridnya antara lain abu Ishaq
Ibrahim bin Muhammad bin Harits, Basyir bin Manshur, Kholid bin Abdullah, Abdullah
bin Raja’ al-Makki, Sufyan bin Habib, dan lain-lain.[21]
Terdapat beberapa komentar ulama terhadap ’Abbad
bin Ishaq, antara lain Yahya bin Ma’in berkata: “Tsiqah”, Ya’kub bin Syaibah
mengatakan ”shalih”, Ya’kub bin Sufyan, Ahmad bin Syuaib an-Nasa’i, Muhammad
bin Ishaq bin Khuzaimah berkata ”laisa bihi ba’s, Bukhori berkata ”Tsiqah”,
Zakariya Yahya as-Saji berkata "shaduuq, tertuduh qadariyah", Ibn
Hajar al-’Asqalani "shaduuq, tertuduh qadariyah", dan lain-lain. [22]
5. Abdullah bin Raja` Al Makki (w. 190 H)
Nama lengkapnya adalah Abdullah bin Raja’[23] (Abdullah bin Raja’
al-Makki Imran al-Bashry)[24]. Ia memiliki nama julukan
Abu Imran, nama masyhur Abdullah bin Raja’ al-Makki, dan bertempat tinggal di Makkah dan Bashrah.
Ia termasuk dalam thabaqah kedelapan (tabi’u tabi’in pertengahan), meninggal pada tahun 190 H di Makkah dan
memiliki nasab al-Makki dan Bashry.[25]
Ia banyak belajar dari guru-gutunya, yaitu
Ismail bin Umayah, Ayub as-Syakhtiyani, Jarir bin Ayub, Ja’far bin Muhammad
ash-Shadiq, Sufyan ats-Tsauri, Abdurrahman bin Ishaq al-Madani (’Abbad
bin Ishaq), dan sebagainya. Adapun beberapa murid yang pernah belajar
kepada Abdullah bin Raja’ adalah Ibrahim
bin Basyar Ar-Ramadi, Ahmad bin Hanbal, Ishaq bin Ibrahim
al-Hudzali, Ibrahim bin Muhammad asy-Syafi’i, Ishaq bin Abi Israil, Ishaq
bin Kholid, Kholid bin Yusuf, dan lain-lain. [26]
Terdapat beberapa komentar ulama terhadap Abdullah
bin Raja’, antara lain Abu Hatim ar-Razi berkata "Shaduuq", Yahya bin
Ma’in berkata "Tsiqah",
Abu Zur’ah ar-Razi berkata "Syaikh
Shalih", Abu Hatim bin Hibban berkata "disebutkan
dalam ats-tsiqat", Ibn Sa’ad berkata "Tsiqah", Ibnu Hajar
al-Atsqalani menyatakan "Tsiqah",
dan lain-lain. [27]
6. Abu Ishaq As Syafi'i Ibrahim bin
Muhammad bin Al 'Abbas (w.237 H)
Nama lengkapnya adalah Ibrahim bin
Muhammad bin ’Abbas bin Usman bin Syafi’i bin Sa’ib bin Ubaid bin Abd Yazid bin
Hasyim bin Muthallib.[28] (Ibrahim bin Muhammad bin
Abbas bin Utsman bin Syafi’i bin Sa’ib bin Ubaid bin Abd Yazid bin Hasyim bin
Muthallib al-Quraisy al-Muthallib Abu Ishaq asy-Syafi’i al-Makki; anak
laki-laki Imam Abi Abdullah Muhammad bin Idris asy-Syafi’i).[29]
Ia memiliki nama julukan Abu Ishaq, nama
masyhurnya adalah Ibrahim bin Muhammad asy-Syafi’i, tinggal di Makkah, dan bermahdzab Syafi’iyah.
Ia termasuk dalam thabaqah kesepuluh (tabi'ul atba' kalangan tua),
memiliki nasab Quraisy dan al-Makki dan wafat pada tahun 237 H. Ia banyak
belajar dari guru-gurunya, yaitu Abdullah bin Raja’ al-Makki, Abi
Umair al-Harits bin Umair, Hamid bin Yazid, Sufyan bin Uyainah, Dawud bin
Abdurrahman, dan sebagainya. Adapun beberapa murid yang pernah belajar kepada
Abu Ishaq as-Syafi’i adalah Ahmad bin Siyar al-Marazi, Abu Bakar Ahmad bin ‘Amru
bin Abi Ashim, Ibn Majjah, Muhammad bin Muhammad bin Raja’, Muslim bin Hajjaj,
Yahya bin Muhammad, dan lain-lain. [30]
Terdapat beberapa komentar ulama terhadap Abu
Ishaq as-Syafi’i, antara lain pendapat Abu Hatim ar-Razi berkata, "Shaduuq",
an-Nasa’i berkata "Tsiqah",
ad-Daruquthni berkata "Tsiqah",
Ibnu Hajar al-’Asqalani berkata "disebutkan
dalam ats-tsiqaat", adz-Dzahabi berkata "Tsiqah", dan Shalih bin
Muhammad menyatakan "Shaduuq",
dan lain-lain. [31]
7.
Ibn Majjah (w.273 H)
Nama
lengkapnya adalah Abu Abdullah Muhammad Ibnu Yazid Ibnu Majjah Ruba’iy
al-Qazwini al-Hafidz. Beliau lebih dikenal dengan nama Ibnu Majjah. Beliau
lahir pada tahun 209 H. beliau meninggal tepat pada bulan Ramadhan tahun 273H. [32]
Ibnu
Majjah pernah berguru kepada Ali Ibnu Muhammad al-Tanafasy, Jubarah ibnu
al-Muglis, Hisyam ibnu Umar, Abu Ishaq asy-Syafi’i, Abu Bakar ibnu Abi
Syaibah, Muhammad ibn Rumh, dan sebagainya. Sedangkan murid-murid beliau adalah
Ibnu Sibawaih, Muhammad ibn Isa al-Abhari, Abu Hasan al-Qathan, dan lain-lain.[33]
Adapun
penilaian ulama terhadap Ibnu Majjah yaitu, Abu Ya’la al-Khalili menilai bahwa
Ibnu Majjah “dapat dipercaya”, abal Mizzi mengatakan bahwa Ibnu Majjah “seorang
yang alim”. [34]
C. Kesimpulan
Dari kajian sanad di atas, dapat ditarik
kesimpulan bahwa sanad hadis tentang ”Apa Yang Diucapkan Jika Muadzin
Mengumandangkan Adzan” ini memenuhi syarat keshahihan sanad. Semua syarat
keshahihan sanad telah dapat terpenuhi. Syarat-syarat keshahihan sanad ialah
ketersambungan sanad (ittishal al-sanad), para perawinya kredibel (tsiqqahu
al-ruwah), intelektualitas perawi (dhabtu al-ruwah). Semua rijal
yang terlibat dalam periwayatan terbukti memiliki relasi sebagai guru-murid.
Kredibilitas maupun intelektualitas mereka juga tidak perlu dilakukan lagi.
Tidak ada seorang perawi pun yang berstatus dhaif. Tidak ada cela ('illat)
pada para rijal tersebut.
[1] Software Lidwa 9
Imam Hadis
[3] Software Gwami’ El
Kalem versi 4.5, edisi II, (UEA: Awqaf, t.th)
[4] Software Tahdzibul
Kamal Abu al-Hajjaj (tk: Dar al-Fikr)
[5] Ibid
[6] Ibid
[7] Software Gwami’ El
Kalem versi 4.5, edisi II, (UEA: Awqaf, t.th)
[8] Software Tahdzibul
Kamal Abu al-Hajjaj (tk: Dar al-Fikr)
[9] Software Gwami’ El
Kalem versi 4.5, edisi II, (UEA: Awqaf, t.th)
[10] Software Tahdzibul
Kamal Abu al-Hajjaj (tk: Dar al-Fikr)
[11] Software Gwami’ El
Kalem versi 4.5, edisi II, (UEA: Awqaf, t.th)
[12] Ibid
[13] Ibid
[14] Software Tahdzibul
Kamal Abu al-Hajjaj (tk: Dar al-Fikr)
[15] Software Gwami’ El
Kalem versi 4.5, edisi II, (UEA: Awqaf, t.th)
[16] Ibid
[17] Ibid
[18] Software Gwami’ El
Kalem versi 4.5, edisi II, (UEA: Awqaf, t.th)
[19] Tahdzibul Kamal, Abu
al-Hajjaj (Software Gwami’ El Kalem) (tk: Dar al-Fikr)
[20] Software Gwami’ El
Kalem versi 4.5, edisi II, (UEA: Awqaf, t.th)
[21] Ibid
[22] Ibid
[23] Ibid
[24] Tahdzibul Kamal, Abu
al-Hajjaj (Software Gwami’ El Kalem) (tk: Dar al-Fikr)
[25] Software Gwami’ El
Kalem versi 4.5, edisi II, (UEA: Awqaf, t.th)
[26] Ibid
[27] Ibid
[28] Software Gwami’ El
Kalem versi 4.5, edisi II, (UEA: Awqaf, t.th)
[29] Software Tahdzibul
Kamal Abu al-Hajjaj (tk: Dar al-Fikr)
[30] Software Gwami’ El
Kalem versi 4.5, edisi II, (UEA: Awqaf, t.th)
[31] Ibid
[32] Ibn Katsir, Bidayah
wa al-Nihayah, jilid II (Beirut: Maktabah al-Ma’arif, 1996)
[33] Adz-Dzahabi, Siyar
A’lam wa Al-Nubula, juz XVII (Beirut: ar-Risalah), hlm. 278
[34] Ibnu Hajar
al-AsqalaniTahdzib al-Tahdzib, jilid IX (Beirut: dar al-Sadr), hlm. 457.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar